Giriş:

Ticari yaşamın karmaşık yapısında, vakıfların toplumsal fayda odaklı misyonlarını sürdürürken aynı zamanda finansal sürdürülebilirliklerini sağlama arayışı, onları özel bir yapılanmaya yöneltmiştir: Vakıf İktisadi İşletmeleri. Bu işletmeler, vakıfların hayırlı hizmetlerine kesintisiz destek olmak amacıyla kurulan, ticari nitelikteki faaliyet birimleridir. Peki, tam olarak nedir bir vakıf iktisadi işletmesi ve hukuki zemini nasıl şekillenir? Bu yazımızda, Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, bu önemli yapıyı tüm yönleriyle ele alacak, 2025 yılı güncel bilgileri ışığında detaylı bir rehber sunacağız.

Vakıf İktisadi İşletmesinin Tanımı ve Hukuki Dayanakları

Vakıflar, Türk hukukunda köklü bir geçmişe sahip, “bir malın belli bir gayeye tahsisidir” şeklinde tanımlanan, kâr amacı gütmeyen, mal topluluğu niteliğinde tüzel kişilerdir. Ancak vakıfların, belirledikleri toplumsal fayda amaçlarını gerçekleştirmeleri ve finansal kaynak temin etmeleri için ticari faaliyetlerde bulunmalarına yasal olarak izin verilmiştir. İşte bu noktada

vakıf iktisadi işletmeleri devreye girer.

Vakıf iktisadi işletmeleri, vakıfların temel amaçlarına hizmet etmek ve gelir sağlamak amacıyla ticari, sınai veya zirai alanda sürekli faaliyet gösteren birimlerdir. Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre bir işletmenin iktisadi işletme sayılması için vakfa ait veya bağlı olması, sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması ve ticari, sınai veya zirai alanda sürekli faaliyet göstermesi şarttır. İlginçtir ki, bu işletmelerin kazanç gayesi gütmemesi, ayrı bir tüzel kişiliklerinin olmaması veya müstakil muhasebe kayıtlarının bulunmaması, vergiye tabi olmalarını engellemez. “Devamlılık unsuru”, yani piyasa ekonomisine katılım ve sunulan hizmetlerin bedel karşılığı olması, iktisadi işletme sayılmanın temel kriteridir. Örneğin, bir vakıf hastanesinin hizmetlerinden bedel alınması durumunda, o birim iktisadi işletme olarak kabul edilir.

Bu işletmelerin kuruluşu ve işleyişi geniş bir yasal çerçeveye tabidir. Başlıca hukuki dayanaklar arasında Türk Medeni Kanunu, Vakıflar Kanunu (özellikle Madde 26), Kurumlar Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu, Borçlar Kanunu, Ticaret Kanunu ve ilgili diğer vergi kanunları yer alır. Personel istihdam edilmesi halinde İş Kanunu ve Sosyal Güvenlik Kanunu hükümleri de uygulanır.

2025 Yılı İtibarıyla Güncel Mevzuat (TMK, TTK, VUK)

Vergi ve ticaret mevzuatı sürekli güncellendiğinden, vakıf iktisadi işletmeleri de bu dinamik yapıdan etkilenir. 2025 yılı itibarıyla yürürlüğe giren bazı önemli düzenlemeler, bu işletmelerin mali ve operasyonel süreçlerini doğrudan etkilemektedir.

Özellikle, Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğ (Seri No:1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 6) ve Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 330) gibi güncel tebliğler, vergi muafiyetlerinin usul ve esaslarını güncellemiş, elektronik ticaret kapsamında yapılan ödemelerdeki tevkifat (stopaj) uygulamalarına ilişkin yeni yükümlülükler getirmiştir. Bu tebliğler uyarınca, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri de dahil olmak üzere belirli aracı hizmet sağlayıcıları ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları tarafından yapılan mal satış ve hizmet bedelleri üzerinden %1 oranında gelir ve kurumlar vergisi tevkifatı yapılması zorunluluğu getirilmiştir.

Bu gelişmeler, vakıf iktisadi işletmelerinin, ticari yaşamdaki tüm yasal süreçleri, mevzuatları ve uygulama yöntemlerini en güncel ve doğru biçimde takip etmelerini zorunlu kılmaktadır. Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, uzman kadromuzla uçtan uca danışmanlık ve uygulama desteği sunarak, bu dinamik yapıda sizlere rehberlik ediyoruz.

Neden Vakıflar İktisadi İşletme Kurar?

Vakıfların iktisadi işletme kurmalarının temel amacı, vakfın ana faaliyetlerini sürdürebilmesi için finansal kaynak sağlamak ve vakfın belirlediği hayırlı hizmetlerin yerine getirilmesine katkıda bulunmaktır. Vakıflar kâr amacı gütmeyen kuruluşlar olsalar da, iktisadi işletmeleri aracılığıyla ticari faaliyetlerde bulunmalarına yasal olarak izin verilmesi, toplumsal fayda sağlama misyonları ile gelir temin etme amacı arasında bir denge kurmalarını sağlar.

Bu işletmelerden elde edilen karların “ancak vakfın amacına tahsis edilebileceği” hükmü, bu dengenin yasal güvencesidir. Yani, gelir elde etme motivasyonu, kâr dağıtımı yerine doğrudan sosyal faydaya odaklı olmalıdır. Bu yaklaşım, iktisadi işletmelerin sadece bir finansal araç değil, aynı zamanda vakfın sosyal misyonunu destekleyen operasyonel bir kol olarak işlev görmesi gerektiğini vurgular. Faaliyet alanlarının ve gelir kullanımının, vakfın tüzüğünde belirtilen amaçlarla sıkı sıkıya uyumlu olması, vakfın kamu yararı niteliğini koruması ve yasalara uygun hareket etmesi için hayati öneme sahiptir.

Faaliyet Örnekleri: Eğitim, Sağlık, Yayıncılık vb.

Vakıf iktisadi işletmeleri, vakıfların ana amaçlarına hizmet edecek çeşitli ticari faaliyet alanlarında faaliyet gösterebilirler. Bu faaliyetler, vakfın misyonunu destekleyecek ve ona gelir sağlayacak nitelikte olmalıdır.

• Eğitim Alanı: Bir vakfın kurduğu özel okul, dershane veya eğitim kursları, iktisadi işletme kapsamında değerlendirilebilir. Bu kurumlar, eğitim hizmeti sunarak gelir elde ederken, aynı zamanda vakfın eğitim alanındaki misyonuna katkıda bulunur.
• Sağlık Alanı: Vakıf hastaneleri, poliklinikler veya rehabilitasyon merkezleri, eğer hizmet karşılığı bedel alıyorlarsa iktisadi işletme olarak kabul edilirler. Elde edilen gelirler, hastanenin masraflarını karşılamak ve vakfın sağlık hizmetlerini genişletmek için kullanılır.
• Yayıncılık ve Basın: Bir vakfın kitap, dergi veya diğer yayınlar basarak satışını yapması, matbaa işletmesi kurması veya dijital içerik üretip pazarlaması da iktisadi işletme faaliyeti sayılabilir.
• Sosyal Tesisler ve Konaklama: Öğrenci yurtları, misafirhaneler, kafeteryalar veya restoranlar gibi sosyal tesisler de, bedel karşılığı hizmet sunmaları halinde iktisadi işletme kapsamına girer.
• Ticari İşletmeler: Bir vakfın mülkiyetindeki dükkanların kiralanması veya başka ticari mal ve hizmetlerin üretimi ve satışı da iktisadi işletme faaliyetlerine örnek teşkil edebilir.

Bu faaliyetler, vakfın “toplum yararına çalışma” ilkesini sürdürürken, ona düzenli ve sürdürülebilir bir gelir akışı sağlar. Unutulmamalıdır ki, bu ticari faaliyetlerden elde edilen her türlü gelir, yalnızca vakfın ana amacına tahsis edilebilir.

Özetle, vakıf iktisadi işletmeleri, vakıfların toplumsal fayda sağlama misyonunu destekleyen ve onların finansal sürdürülebilirliğini temin eden kritik operasyonel kollardır.

---

Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, ticari hayata dair tüm yasal süreçleri, mevzuatları ve uygulama yöntemlerini en güncel ve doğru biçimde bizden öğrenebilir; uzman kadromuzla uçtan uca danışmanlık ve uygulama desteği alabilirsiniz.

Online Şirket Kuruluşu, Online Destek ve Randevu İçin: İstanbul (Beyoğlu, Kağıthane, Başakşehir), Ankara, İzmir, Bursa ve Çorlu’daki temsilciliklerimizle ve Türkiye genelinde sizlere hizmet veriyoruz.

📌 vergimerkezi.com.tr – Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik Hizmetleri Ltd. Şti.
📌 umutakpinar.com – Umut AKPINAR | Mali Müşavirlik Hizmetleri
📞 Bizi Arayın: 0212 230 03 04