Giriş:

Vakıfların toplumsal fayda sağlama misyonlarını sürdürürken, iktisadi işletmeler aracılığıyla gelir elde etmeleri önemli bir modeldir. Ancak “Kimler vakıf adına iktisadi işletme kurabilir?” sorusu, yetki ve sorumluluk ilişkileri açısından kritik önem taşır. Ticari hayatta yer alan işletme sahipleri, girişimciler ve finans profesyonelleri için bu sürecin yasal çerçevesini anlamak, olası risklerden korunmak adına hayati bir adımdır. Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, bu yazımızda vakıf iktisadi işletmelerinin kuruluşu sırasındaki yetkilendirme süreçlerini ve yöneticilerin sorumluluklarını detaylıca ele alacağız.

Mütevelli Heyeti, Yönetim Kurulu ve Vekâlet İlişkisi

Vakıf iktisadi işletmesinin kurulması, vakfın ana organlarının yetki ve sorumluluklarını doğru anlamayı gerektirir. Bu süreçte mütevelli heyeti, yönetim kurulu ve gerektiğinde vekâlet ilişkisi kritik roller üstlenir.

Vakfın En Yetkili Organı: Mütevelli Heyeti

Mütevelli heyet, vakfın en yüksek karar organıdır. Türk Medeni Kanunu’nun dernekler için belirlediği genel kurulun en yetkili organ olduğu prensibi, vakıflar için Mütevelli Heyeti’ne kıyasen uygulanır ve bu yetki devredilemez. İktisadi işletme kurma kararı doğrudan Mütevelli Heyeti tarafından alınabileceği gibi, bu yetkiyi Yönetim Kurulu’na devreden genel politikalar da belirleyebilirler. Mütevelli heyetinin temel görevleri arasında vakıf faaliyetleri konusunda genel politikaları belirlemek ve gerektiğinde vakıf senedinde ilave ve değişiklikler yapmak yer alır. Vakıf senedi değişikliği için Mütevelli Heyeti üye tamsayısının en az üçte ikisinin (2/3) onayı ve mahkeme kararı gereklidir. Bu durum, iktisadi işletme kurulmasına dair hükümlerin vakıf senedinde yer almaması halinde, senet değişikliği gerekebileceğini gösterir.

İcra Organı: Yönetim Kurulu

Yönetim kurulu, vakfın idare ve icra organıdır. Vakfın zorunlu organı olup, vakfın fiil ve eylem ehliyetini sağlar. İktisadi işletme kurma kararı genellikle Yönetim Kurulu tarafından alınır ve bu kararın noter onaylı örneği, işletmenin unvanı, adresi, sermayesi, iştigal konusu, vergi numarası, temsilcileri ve temsil şekilleri gibi tüm detayları içermelidir. Yönetim kurulu, vakıf gayesi doğrultusunda her türlü kararı alır ve uygular. Vakıf tüzel kişiliği adına, bütün gerçek ve tüzel kişilerle hukuki, mali ve sair konularda gerekli girişimlerde bulunur ve işlemler yapar. İktisadi işletmenin kurulması ve işletilmesi süreçlerindeki tüm operasyonel adımlar, yönetim kurulunun sorumluluğundadır. Yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun mütevelli heyet üyesi olması zorunludur.

Vekâlet İlişkisi ve Temsil

Vakıf adına iktisadi işletme kurma sürecinde, yönetim kurulu üyelerinden biri veya birden fazlası, belirli işlemleri yürütmek üzere vekil tayin edilebilir. Bu vekâlet, işletmeyi temsil ve ilzama yetkili kılınan kişilere ait olmalı ve iktisadi işletme unvanı altında düzenlenmiş imza beyannamesi ile belgelenmelidir. Vekâlet ilişkisi, özellikle Ticaret Sicil kayıtları ve vergi dairesi işlemleri gibi bürokratik süreçlerde kolaylık sağlar. Ancak, vekilin yetki sınırları ve sorumlulukları açıkça belirlenmeli ve vakfın genel prensipleriyle uyumlu olmalıdır.

Vakıf Senedinde Yer Alması Gereken Hükümler

Vakıf senedi, vakfın anayasası niteliğindedir ve iktisadi işletme kurulmasına dair hükümlerin bu senette açıkça yer alması önemlidir.

Vakıf senedinde, vakfın ticari faaliyetlerde bulunma yetkisi ve bu faaliyetlerin kapsamı belirtilmelidir. İktisadi işletmenin kurulmasına ilişkin kararın, vakıf senedinde belirlenen yetkili organlar tarafından alınması esastır. Senet, vakfın hangi ticari alanlarda faaliyet gösterebileceğini, elde edilen gelirlerin nasıl kullanılacağını ve olası kârların vakfın hangi amaçlarına tahsis edileceğini net bir şekilde ifade etmelidir. Vakfın amacına uygunluğun ve şeffaflığın sağlanması açısından, iktisadi işletme faaliyetlerinin vakıf senedi ile tam bir uyum içinde olması yasal bir zorunluluktur. Vakıf senedinde işletme kurulmasına dair bir hüküm bulunmuyorsa, Mütevelli Heyeti tarafından senet değişikliği yapılması gerekebilir.

Yönetsel ve Mali Sorumluluklar

Vakıf iktisadi işletmesinin kurulması ve işletilmesi, beraberinde önemli yönetsel ve mali sorumlulukları getirir.

Yönetsel Sorumluluklar

• Faaliyetlerin Uygunluğu: Yönetim kurulu, iktisadi işletmenin faaliyetlerinin vakfın ana amacına ve yasalara uygun yürütülmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu, vakfın kamu yararı niteliğini koruması için hayati öneme sahiptir.
• İç Kontrol Sistemleri: Etik ihlaller ve olası suiistimallerin önüne geçmek için etkili iç kontrol sistemlerinin kurulması ve işletilmesi yönetsel bir sorumluluktur. Vakfın şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerine uygun hareket etmesi esastır.
• Denetim Mekanizmaları: Düzenli iç denetimler ve Vakıflar Genel Müdürlüğü denetimlerine hazırlıklı olmak, yönetsel sorumluluklar arasındadır.

Mali Sorumluluklar

• Vergi Yükümlülükleri: İktisadi işletme, Kurumlar Vergisi, KDV ve diğer ilgili vergilere tabidir. Bu vergilerin doğru ve zamanında beyan edilmesi ve ödenmesi, vakfın mali sorumluluğundadır. Ayrı bir tüzel kişiliği olmayan iktisadi işletmelerden elde edilen gelirin vergisi, iktisadi işletmenin bağlı olduğu vakfın tüzel kişiliğinden talep edilir.
• Defter Tutma ve Raporlama: Vakıf iktisadi işletmeleri, diğer ticari işletmeler gibi vergi mükellefiyetini tesis etmek, defter tutmak, beyanname vermek, belge düzenlemek ve Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen tüm vergi yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Bu kapsamda, bilanço usulüne göre yevmiye defteri, defter-i kebir ve envanter defteri tutulmalı, defterler tasdik ettirilmeli ve mali tablolar tekdüzen muhasebe sistemine uygun olarak hazırlanmalıdır.
• Borç ve Örtülü Sermaye Riskleri: Vakıf ile iktisadi işletme arasındaki finansal ilişkilerde, örtülü sermaye riski ve transfer fiyatlandırması gibi konulara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu durumlar, vergi incelemelerine ve cezai yaptırımlara yol açabilir.

Vakıf iktisadi işletmelerinin kuruluşu ve yönetimi, sadece ticari bir girişim değil, aynı zamanda kapsamlı bir hukuki ve mali sorumluluk alanıdır. Uzman kadromuzla Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, bu süreçte sizlere uçtan uca danışmanlık ve uygulama desteği sunarak, tüm yasal yükümlülüklerinizi eksiksiz yerine getirmenizi sağlıyoruz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Vakıf senedinde iktisadi işletme kurulmasına dair bir hüküm yoksa ne yapılmalıdır?

Vakıf senedinde iktisadi işletme kurulmasına dair bir hüküm bulunmuyorsa, Mütevelli Heyeti tarafından senet değişikliği yapılması ve bu değişikliğin mahkeme kararı ile tescil edilmesi gereklidir.

İktisadi işletme müdürü kimlere karşı sorumludur?

İktisadi İşletme Müdürü, doğrudan vakfın Yönetim Kurulu’na karşı sorumludur ve ticari faaliyetlerin vakfın amaçlarına uygun ve verimli bir şekilde yürütülmesini temin eder.

Vakfın Yönetim Kurulu üyelerinin çoğunluğu kimlerden oluşmalıdır?

Yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun Mütevelli Heyet üyesi olması zorunludur. Çoğunluk oluşturmamak şartıyla vakıf dışından kişilerin seçilmesi de mümkündür.

---

Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, ticari hayata dair tüm yasal süreçleri, mevzuatları ve uygulama yöntemlerini en güncel ve doğru biçimde bizden öğrenebilir; uzman kadromuzla uçtan uca danışmanlık ve uygulama desteği alabilirsiniz.

Online Şirket Kuruluşu, Online Destek ve Randevu İçin: İstanbul (Beyoğlu, Kağıthane, Başakşehir), Ankara, İzmir, Bursa ve Çorlu’daki temsilciliklerimizle ve Türkiye genelinde sizlere hizmet veriyoruz.

📌 vergimerkezi.com.tr – Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik Hizmetleri Ltd. Şti.
📌 umutakpinar.com – Umut AKPINAR | Mali Müşavirlik Hizmetleri
📞 Bizi Arayın: 0212 230 03 04