Giriş:

Vakıf iktisadi işletmeleri, vakıfların ana amaçlarına finansal destek sağlayan ticari birimler olmaları nedeniyle, diğer ticari işletmeler gibi yasal mevzuata uygun defter tutma yükümlülüklerine tabidir. Doğru ve düzenli mali kayıtlar, hem şeffaflık hem de vergi uyumluluğu açısından büyük önem taşır. Ticari hayatta yer alan işletme sahipleri, muhasebe ve finans profesyonelleri için bu defterlerin neler olduğunu, nasıl tutulması gerektiğini ve güncel uygulamaları bilmek, olası denetimlerde sorun yaşamamak adına kritik bir adımdır. Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, bu yazımızda vakıf iktisadi işletmelerinde tutulması gereken defterleri, Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre detaylandıracak, e-Defter geçişi ve vakıf ile işletme defterlerinin ayrımı konularında rehberlik edeceğiz.

VUK’a Göre Zorunlu Defterler (Yevmiye, Defteri Kebir vb.)

Vakıf iktisadi işletmeleri, ticari faaliyetlerinin niteliği gereği, Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre defter tutmak zorundadır. Bu defterler, işletmenin mali durumunu ve faaliyetlerini şeffaf bir şekilde yansıtmalıdır. İktisadi işletmelerin defterleri bilanço usulüne göre tutulur ve tekdüzen hesap planına uygun hareket etmeleri gerekir.

VUK’a göre zorunlu olarak tutulması gereken başlıca defterler şunlardır:

• Yevmiye Defteri (Günlük Defter): İşletmenin tüm mali işlemlerinin tarih sırasına göre ve maddeler halinde kaydedildiği defterdir. Her işlemin borçlu ve alacaklı hesapları açıkça belirtilir.
• Defter-i Kebir (Büyük Defter): Yevmiye defterine kaydedilen işlemlerin, ilgili hesaplara sistemli bir şekilde dağıtıldığı defterdir. Her bir hesabın hareketleri ve bakiyeleri bu defterde izlenir.
• Envanter Defteri: İşletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını (paralar, alacaklar, menkul kıymetler, ticari mallar, demirbaşlar vb.) ve borçlarını ayrı ayrı gösteren defterdir. İşletmenin yıl sonu veya belirli dönemlerdeki envanterinin çıkarılması için kullanılır.

Bu defterlerin VUK hükümlerine göre tasdik ettirilmesi (noter onayı gibi) ve mali tabloların (Bilanço ve Gelir Tablosu) tekdüzen muhasebe sistemine uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca, ticari defterlere ilişkin Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri de vakıf iktisadi işletmeleri için geçerlidir.

e-Defter Geçişi ve Uygulama Esasları

Günümüz dijital çağında, defter tutma yükümlülükleri de elektronik ortama taşınmaktadır. Vakıf iktisadi işletmeleri de belirli ciro sınırlarını aşmaları halinde e-Defter uygulamasına geçmek zorundadır.

e-Defter uygulaması, yevmiye defteri ve defter-i kebirin elektronik ortamda oluşturulması, kaydedilmesi, saklanması ve gerektiğinde ibraz edilmesini sağlayan bir sistemdir. Bu sisteme geçiş, işletmelerin kağıt defter tutma yükümlülüğünü ortadan kaldırır ve denetim süreçlerini kolaylaştırır. e-Defter uygulamasına geçiş için GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı) tarafından belirlenen usul ve esaslara uyulması gerekmektedir. Bu, özel entegratörler aracılığıyla veya doğrudan GİB portalı üzerinden bildirimlerin yapılması, mali mührün temini ve elektronik defter beratlarının alınması gibi adımları içerir.

e-Defter uygulaması, hem mali süreçlerin dijitalleşmesi hem de hataların azaltılması açısından avantajlar sunar. Ancak, elektronik ortamda tutulan defterlerin güvenliği, yedeklenmesi ve erişilebilirliği konusunda işletmelerin dikkatli olması gerekmektedir. Vergi mevzuatındaki bu tür dinamik değişimler, uyumluluğun sağlanması ve olası cezai yaptırımlardan kaçınılması için sürekli izlemeyi ve uzman görüşü almayı zorunlu kılmaktadır.

Vakıf ve İşletme Defterlerinin Ayrımı

Vakfın tüzel kişiliği ile iktisadi işletmesinin tüzel kişiliği ayrı olmasa da, mali işlemlerin takibi ve vergi yükümlülüklerinin doğru belirlenmesi açısından vakıf ve iktisadi işletme defterlerinin ayrı ayrı tutulması büyük önem taşır.

• Vakıf Defterleri: Vakfın ana amacına yönelik faaliyetleri (bağışlar, yardımlar, genel yönetim giderleri vb.) bu defterlerde izlenir. Vakfın kendisi kurumlar vergisinden muaf tutulurken, elde ettikleri gelirler (örn. kira gelirleri) genellikle gelir vergisi tevkifatına tabi olabilir. Bu nedenle, vakfın mali yapısının ayrı bir defter düzeniyle takip edilmesi, vakfın vergiden muaf statüsünü korumasına yardımcı olur.
• İktisadi İşletme Defterleri: İktisadi işletmenin ticari, sınai veya zirai nitelikteki faaliyetlerinden (mal ve hizmet satışları, üretim maliyetleri, ticari giderler vb.) doğan tüm işlemler bu defterlerde kaydedilir. Bu defterler, iktisadi işletmenin kurumlar vergisi, KDV ve diğer ticari vergi yükümlülüklerinin doğru hesaplanması için esastır. Tekdüzen hesap planına uygunluk ve VUK’a göre zorunlu defterlerin eksiksiz tutulması, iktisadi işletme için olmazsa olmazdır.

Bu ayrım, vakfın ana faaliyetleri ile ticari faaliyetlerden elde edilen gelirlerin ve giderlerin net bir şekilde ayrıştırılmasını sağlar. Bu sayede, vakfın kâr amacı gütmeyen yapısının korunması ve iktisadi işletmenin ticari faaliyetlerinden doğan yükümlülüklerin doğru yönetilmesi mümkün olur. Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, mali kayıt düzeninizin mevzuata tam uyumlu olmasını sağlayarak, ticari yaşamdaki tüm yasal süreçlerde sizlere güvenilir bir destek sunuyoruz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Vakıf iktisadi işletmesi bilanço usulüne göre defter tutmak zorunda mıdır?

Evet, vakıf iktisadi işletmeleri, tekdüzen hesap planına uygun olarak bilanço usulüne göre defter tutmak zorundadır.

e-Defter uygulamasına geçiş zorunlu mudur?

Belirli ciro sınırlarını aşan vakıf iktisadi işletmeleri için e-Defter uygulamasına geçiş zorunludur. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın güncel tebliğleri takip edilmelidir.

Vakfın defterleri ile iktisadi işletmenin defterleri neden ayrı tutulmalıdır?

Vakfın vergiden muaf statüsünü korumak, iktisadi işletmenin ticari vergi yükümlülüklerini doğru hesaplamak ve mali şeffaflığı sağlamak amacıyla vakıf ve iktisadi işletme defterlerinin ayrı tutulması önemlidir.

---

Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik olarak, ticari hayata dair tüm yasal süreçleri, mevzuatları ve uygulama yöntemlerini en güncel ve doğru biçimde bizden öğrenebilir; uzman kadromuzla uçtan uca danışmanlık ve uygulama desteği alabilirsiniz.

Online Şirket Kuruluşu, Online Destek ve Randevu İçin: İstanbul (Beyoğlu, Kağıthane, Başakşehir), Ankara, İzmir, Bursa ve Çorlu’daki temsilciliklerimizle ve Türkiye genelinde sizlere hizmet veriyoruz.

📌 vergimerkezi.com.tr – Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik Hizmetleri Ltd. Şti.
📌 umutakpinar.com – Umut AKPINAR | Mali Müşavirlik Hizmetleri
📞 Bizi Arayın: 0212 230 03 04